In België in 2025 blijft het relevanter dan ooit om oude bakeliettoepassingen te beoordelen op de mogelijke aanwezigheid van asbest. Van elektrische schakelaars tot huishoudtoestellen: bakeliet — een vroege, hittebestendige kunststof ontwikkeld uit fenol en formaldehyde — werd van de jaren 1920 tot circa 1990 vaak versterkt met asbestvezels. Vooral in de perioden 1920-1960 kende het gebruik van asbesthoudend bakeliet een hoogtepunt binnen elektrische en thermische toepassingen. Slijtage of beschadiging van dergelijk materiaal kan leiden tot vrijkomende asbestvezels, met ernstige gezondheidsrisico’s tot gevolg. In dit artikel lees je precies hoe je bakeliet en mogelijke asbest herkent, welke gevaren eraan verbonden zijn, wat je moet doen bij vermoeden en welke Belgische regelgeving vandaag geldt. We beantwoorden de meest gestelde vragen over herkenning, risico’s, analyse en verwijdering van asbesthoudend bakeliet.
Wat is bakeliet en waarvoor werd het toegepast?
Bakeliet is de eerste in massa geproduceerde synthetische kunststof.
Het bestaat uit een verbinding van fenol en formaldehyde en werd oorspronkelijk ontwikkeld in 1907 door Leo Baekeland. De stof is stevig, hittebestendig en elektrisch isolerend. Om deze eigenschappen werd het tot eind 20ste eeuw veelvuldig gebruikt in toepassingen zoals:
- Elektrische toestellen (oude radio’s, strijkijzers, tv-behuizingen)
- Lichtschakelaars en stopcontacten
- Telefoonbehuizingen
- Handgrepen van potten en pannen
- Isolatiematerialen
In toepassingen met hoge temperaturen of elektrische spanning werd vaak asbest toegevoegd aan bakeliet.
Bevat bakeliet standaard asbest?
Neen, zuiver bakeliet bevat geen asbest.
Asbest werd pas toegevoegd aan bakelietcompound wanneer extra mechanische sterkte, slijtvastheid of vlamvertraging vereist was. Vooral warmte- en stroomtoepassingen gebruikten een mengsel van bakeliet met chrysotiel of amosietvezels (types van wit en bruin asbest). Daardoor kunnen oudere apparaten of schakelaars niet-visueel detecteerbaar asbest bevatten.
Wanneer bevat bakeliet asbest en in welke toepassingen?
De toepassingen waarin asbesthoudend bakeliet het vaakst voorkomt waren:
| Toepassing | Asbestinhoud Waarschijnlijk? | Opmerkingen |
|---|---|---|
| Lichtschakelaars (voor 1990) | Hoog | Meestal in oude industriële of openbare gebouwen |
| Elektrische schakelkasten | Hoog | Warmte- en vlamvertragend vereist |
| Bakelieten handgrepen (fornuizen) | Middel | Contact met warmtebron |
| Behuizing van oude radio's/tv’s | Laag tot geen | Meestal puur bakeliet, zelden gemengd |
| Isolatoren (elektriciteitsnetten) | Hoog | Voldoende sterkte nodig |
Asbest in bakeliet werd in België tot minstens eind jaren 1980 verwerkt. Op 1 januari 2001 werd asbest bij wet verboden.
Hoe herken je bakelietmateriaal?
Bakeliet herken je onder andere met de onderstaande kenmerken:
- Kleur: vaak zwart, donkerbruin of rood, zelden helder
- Geur: bij verhitting ruikt het naar fenol (chemisch/bitumineus)
- Geluid: een klakkend geluid wanneer je twee stukken tegen elkaar tikt
- Gewicht: voelt zwaarder en massiever dan modern plastic
- Structuur: meestal hard, bros en niet flexibel
Let op: deze eigenschappen zeggen niets over de mogelijke aanwezigheid van asbest binnenin het materiaal.
Kan je asbest in bakeliet visueel herkennen?
Neen, asbest is niet visueel waarneembaar in bakeliet.
Asbestvezels zijn microscopisch klein. Oud bakeliet mét asbestvezels lijkt visueel identiek aan zuiver bakeliet. Alleen een laboratoriumanalyse via polarisatiemicroscopie of SEM-EDS (scanning elektronenmicroscoop) kan uitsluitsel geven. Materialen die afbrokkelen, scheuren of verkleurd zijn, kunnen verhoogd risico vormen indien ze asbesthoudend zijn.
Wat zijn de gezondheidsrisico’s van asbesthoudend bakeliet?
Bij beschadiging kunnen asbestvezels vrijkomen die ernstige ziektes veroorzaken.
De risico’s nemen vooral toe bij:
- Zagen, boren of breken van materiaal
- Renovatie of afbraak van oude installaties
- Langdurige blootstelling aan lucht met zwevende asbestdeeltjes
De gezondheidsrisico’s van asbest blootstelling zijn:
| Ziekte | Wachtperiode | Oorzaak |
|---|---|---|
| Asbestose | 10-20 jaar | Littekens op longweefsel |
| Mesothelioom | 20-40 jaar | Asbestvezels in long- of buikvlies |
| Longkanker | 15-30 jaar | Chronische irritatie door vezelinademing |
Allemaal zijn ze erkend als beroepsziekte in België.
Bestaan er wettelijke verplichtingen rond asbest in bakeliet?
Ja, België hanteert een strenge wetgeving omtrent asbest sinds 2001.
De regels in 2025 zijn:
- Woningen ouder dan bouwjaar 2001 vallen onder de verplichting tot asbestinventarisattest bij verkoop (asbestattest)
- Asbesthoudend bakeliet valt onder de gevaarlijke afvalcode 17.06.05*
- Enkel gecertificeerde verwijderaars mogen asbestmaterialen manipuleren
- Afvoer dient dubbel verpakt te gebeuren, inclusief etiketering
- PBM (Persoonlijke Beschermingsmiddelen) zijn verplicht bij werkzaamheden
Het asbestattest is verplicht bij elke overdracht van eigendom. Asbestcerti is erkend om dit attest wettelijk uit te reiken.
Hoe laat je bakeliet testen op asbest?
Alleen een asbestlaboratorium kan betrouwbare resultaten leveren.
Het testproces verloopt als volgt:
- Neem een monster (bij voorkeur door een expert)
- Verpak in luchtdichte, gelabelde zak
- Breng naar erkend lab voor analyse (SEM of PLM)
- Ontvang binnen enkele dagen testresultaat
- Bij positief resultaat: melding en professioneel advies vereist
Bedrijven zoals Asbestcerti verzorgen staalnames en analyses op veilige, correcte wijze.
Waarom is het gevaarlijk om zelf aan bakeliet te werken?
Zelf verwijderen of bewerken van verdacht materiaal verhoogt de blootstelling aan asbestvezels.
Risico’s:
- Onvoldoende bescherming (geen FFP3 masker, geen wegwerpoverall)
- Onprofessionele afvalverpakking (los snijafval)
- Luchtvervuiling in de woning
- Geen wettige afvoerplaats voor asbestafval
Daarom is zelfverwijdering volgens de Vlaamse regelgeving ten strengste afgeraden.
Wat doe je als je vermoedt dat bakeliet asbest bevat?
Dit zijn de aanbevolen stappen bij twijfel:
- Raak het voorwerp niet aan
- Vermijd boren, slijpen of breken
- Dek het indien nodig tijdelijk af met plastic folie
- Neem contact op met gecertificeerd bedrijf zoals Asbestcerti
- Laat een asbestinventaris of staalanalyse uitvoeren
- Volg professioneel verwijderingsadvies
Asbestcerti biedt zowel asbestattesten, staalnames als verwijdering op maat van particulieren en bedrijven.
Hoe wordt asbesthoudend bakeliet verwijderd?
Asbestverwijdering vereist een gecertificeerde aanpak met veiligheidsmaatregelen.
Professionele verwijdering omvat:
- Zone-afbakening + luchtfiltering (negatieve druk)
- Beschermende kledij: FFP3 masker, overall, handschoenen
- Natte afname of inkapseling om vezelverspreiding te voorkomen
- Dubbele verpakking (doorzichtig + rood plastic zak)
- Documenten (register, transportdocumentatie met EURAL-code 17.06.05*)
- Afvoer naar erkende asbestverwerkingssite
Bij Asbestcerti gebeurt dit volgens de geldende CODEX-wetgeving in België.
Wat kost het verwijderen of testen van asbesthoudend bakeliet?
De kosten zijn afhankelijk van de hoeveelheid, complexiteit en bereikbaarheid.
Richtprijzen:
| Dienst | Richtprijs (incl. BTW) |
|---|---|
| Asbestattest (particulier) | € 395 – € 495 |
| Staalanalyse bakeliet | € 90 – € 150 (per staal) |
| Verwijdering bakelietdelen | € 45 – € 65 per m² |
| Container asbestafval | € 350 – € 550 (1000 kg) |
Prijsafspraken zijn steeds maatwerk. Vraag voorstellen aan erkende bedrijven zoals Asbestcerti.
Besluit: hoe ga je veilig om met bakeliet en mogelijk asbest?
Oudere bakeliettoepassingen kunnen verborgen asbestvezels bevatten, en dus gezondheidsrisico’s met zich meebrengen bij manipulatie of beschadiging. In België gelden vandaag strenge regels omtrent inventarisatie, verwijdering en afvalverwerking van asbesthoudende materialen. Asbestcerti biedt bewoners, kopers en bedrijven professionele bijstand bij het herkennen, inventariseren en saneren van asbest in bakelietproducten.
Vermoed je dat bakeliet in je woning asbest bevat? Laat het materiaal dan niet onaangeraakt liggen, maar raadpleeg vandaag nog een erkend bedrijf. Zo vermijd je problemen, boetes én vooral: gezondheidsrisico’s.